هنر معرق کاری چیست؟
هنر معرق کاری یکی از هنرهای شاخص و بی نظیر در صنایع دستی ایران می باشد که با قرار گیری تکه های ریز چوب اشکالی زیبا و منحصر به فرد را با هنر دست استادان معرق کار خلق می کند. اگر نگاهی به زندگی پیشینیان خود داشته باشیم، آثار معرق کاری را در پنجره ها، مبلمان، تزیینات تابلو ها و بسیاری از فضاهای خانه و حجره های قدیمی می توان مشاهده کرد. این هنر پر طرفدار در گذشته تنها به چوب اختصاص داشت. اما به مرور زمان تلفیقی از پوست، چوب، سنگ و استفاده از فلزاتی مانند مس، می توان ترکیب فوق العاده ای را برای این هنر داشته باشد.
تاریخچه هنر معرق کاری
تاریخچه و پیشینه هنر معرق کاری را می‌توان به حدود قرن هشتم هجری تخمین زد.
هنرمندان ایران در آن دوران با استفاده از اشکال هندسی و به کارگیری علوم ریاضی سعی بر خلق آثار هنری زیبایی داشتند. که نشات گرفته از ذوق و سلیقه هنرمندان این مرز و بوم است.
زادگاه هنر معرق کاری
همانطور که در بخش قبل اشاره شد، تاریخچه هنر معرق کاری در پیشینه ایرانیان ثبت شده است. زادگاه اصلی این هنر شکیل در شهر اصفهان تبریز، یزد و کاشان دیده شده است. وفور این صنایع دستی را در شهر اصفهان می توان مشاهده کرد.
کاربرد هنر معرق کاری
در ساخت تابلو های نفیس، کتابخانه ها، ساخت میز، ساخت بوفه ها، وسایل دکوری و به طور کلی در وسایل تزئینی و دکوراسیون داخلی ساختمان از جمله: راه پله، درب ها، طاقچه ها، در هتل ها و غیره می‌توان استفاده نمود.
انواع معرق کاری
معرق کاری با کاشی
با چوب
با فلز
چرم
معرق کاری با پلی استر
در بین انواع معرق کاری هنر معرق کاری با چوب از بخش های متنوع زیادی تشکیل شده که شامل:
معرق زمینه چوب
زمینه رنگ
چوب و رنگ
خاتم
هنر معرق زمینه ی چوب های روکش دار
منبت
مشبک
گره چینی
خاتم
ساقه گندم و جو
برجسته
نیمه برجسته
منحنی و غیره
انواع معرق از نظر زمینه
معرق زمینه چوب
معرق زمینه رنگ یا پلی استر
چوب های مناسب برای هنر معرق کاری
از جمله چوب هایی که برای معرق کاری بسیار مناسب هستند و می توانند آثار هنری بسیار زیبا ای را ایجاد کنند می توان به چوب های زیر اشاره کرد.
چوب درخت عناب
درخت گردو
درخت نارنج
شمشاد
اقاقیا
درخت چنار
توسکا
زبان گنجشک
چوب درخت آبنوس
چو ب گلابی
چوب توت
چوب درخت سنجد و چوب آبنوس و غیره استفاده از این چوب ها به دلیل بافت متراکمی که دارند بسیار مناسب می باشد. چرا که ضمن تراکم کمی که دارند از استحکام و مقاومت بالایی برخوردار است.
این تنوع رنگ و بافت در چوب های درختان مختلف می تواند اشکال متنوع و آثار هنری زیبایی را ایجاد نمایند.
اساتید معرق کاری چوبهای معرق کاری را پس از تهیه ابعاد ۵ میلی متر برش می‌زنند، خشک میکنند و سپس از آنها استفاده می کنند.
ابزار هنر معرق کاری
میز کار
تخته
پیشکار
الگو
کمان اره
تیغه چوب بر و فلز بر
چکش
گاز انبر
چسب
میخ
دستگاه پولیش
کمپرسور
سمباده لرزان
بتونه
رزین
پلی استر
پولیش سفید
اره دستی
چوب و فلز
تیزر
نفت
لیسه
سوهان تخت
سوهان چوب ساب
چکش
و ابزارهای دیگری که بر اساس کار می تواند متفاوت باشد.
نحوه اجرای معرق کاری
برای اینکه هنر معرق کاری را بتوانید به صورت کاملا حرفه‌ای و بدون هیچ گونه خطایی در سطح کار انجام دهید باید تمامی مراحل اجرای معرق کاری را به ترتیب و با دقت انجام دهید.
مراحل اجرای طرح معرق کاری شامل:
طراحی نقشه
انتخاب زیرکار
تخته چندلا
خرد کردن
مدل پرس کردن
دوربری کناره های تابلو
پرداخت تابلو
مشخصات معرق کاری با کیفیت
یکی از نکات مهم درتشخیص معرق با کیفیت میزان خشکی چوب معرق می باشد.
هرچه چوب ها خشک تر باشند معرق با کیفیت تر خواهد بود.
چرا که زمانی که از چوب خیس در کار معرق استفاده میشود پس از خشک شدن چوب روی کار دچار تغییر ابعاد شده و حجم چوب کوچک تر خواهد شد. در معرق با کیفیت تکه های پازل باید به دقت در کنار یکدیگر قرار داده شده باشند و هیچ درز در بین آنها دیده نشود. یکی از نشانه‌های معرق با کیفیت، استفاده از قطعات فلز استخوانها و صدف ها در آنهاست. فلزات به کار رفته در معرق کاری باید دارای ابعاد یکسان ،ضخامت یکسان به کار رود. تا سطح معرق کاری صاف و یکدست باشد. استفاده از ترکیبات ریز چوب ها ارزش معرق کاری را بیشتر خواهد کرد.
اساتید هنر معرق کاری
معرق کاری مانند سایر هنرها و صنایع دستی دیگری مانند:
خاتم کاری
قلم زنی
تشعیر
فیروزه کوبی
در بین سالهای متمادی دستخوش تغییرات و تحولات جدی شد و مسیر حرکت این هنر با پیشرفت بالایی روبرو بود.
این پیشرفت ها زیر نظر و سرپرستی اساتید بزرگ هنر معرق کاری انجام شده است. از جمله اساتید بزرگی که در هنر معرق کاری را به مردم ایران و سایر کشورها معرفی کردند می توان به موارد زیر اشاره کرد:
استاد پرویز زابلی، عباس شهمیرزادی، علی و خلیل امامی و احمد رعنا
فلزات بکار رفته در هنر معرق
از جمله فلزاتی که در هنر معرق در کنار قطعات چوب می توان به صورت ترکیبی استفاده کرد استفاده از فلز مس، برنج، آلومینیوم، طلا، نقره و غیره می باشد. برای برش فلزات باید از اره هایی با نمره صفر استفاده نمود.
معرق ترکیبی
در معرق کاری ترکیبی معمولا استاد معرق خلاقیت بالایی را از خود بروز داده و با نقوش اسلیمی تابلو یا تابلو گل و بوته طرح های دیگر اقدام به ترکیب استفاده از مواد مختلف و ابزار مختلف معرق کاری می‌نمایند. در معرق ترکیبی معمولاً استاد معرق را از چوب های مختلف درختان فلزات مختلف مانند: مس، نقره و از استخوانها عاج فیل، خاتم چسب سیریشم در کار استفاده می کنند.
درباره صنایع دستی نورمهرصنایع دستی نورمهر مجموعه ای است که دارای ۷۰ سال سابقه درخشان در تولید محصولات صنایع دستی میباشد. از ابتدای دهه ی ۴۰ با تغییر رویه خود شروع به تولید محصولات صنایع دستی مس و برنج کرد. و با توجه به تقاضای مشتریان و هنر هنرمندان اصفهان از ابتدای دهه ی ۶۰ به فعالیت در حوزه تولید قاب و خاتم نمود. از سال ۱۳۹۰ تولید انبوه محصولات فیروزه کوبی در کنار محصولات خاتم کاری و تابلو قلمزنی و الماس تراش و تشعیر خود را به خود کفایی در عرصه هنر محصولات صنایع دستی اصفهان رساند . صنایع دستی نورمهر از ابتدای فعالیت خود تا کنون در میدان نقش جهان اصفهان مشغول به فعالیت می باشد .
|