هنر مشبک کاری
هنر مشبک کاری هنری ظریف است. سوراخ های منظم چوبی و فلزی بر روی قطعات می باشد که از ظرافت و دقت بالایی برخوردار است.
این سوراخ ها به صورت ساختاری شبکه شبکه یا به اصطلاح مشبک ساخته می شوند. در گذشته معمولا این هنر مشبک کاری برای تولید و ساخت درب ها و پنجره های چوبی بسیار کاربرد بالایی داشته است در واقع در گذشته هنر مشبک کاری بیشتر بر روی چوب مخصوص رنگی تزیین می شدند.
انعکاس نور ظاهری دلفریب و زیبا به محیط می بخشید. لازم به ذکر است که هنر مشبک کاری در طول دوره های مختلف ارتقا یافت تا به شکل امروزی رسیده است.
در گذشته هدف اصلی از مشبک کاری روی قطعات برای عبور نور یا هوا به درون خانه ها بود که رفته رفته آمیخته به ذوق و هنر و استعداد هنرمندان خوش ذوق و سلیقه ترکیب و کارایی آنها را دو چندان کرد. امروزه نیز همچنان از هنر مشبک کاری در ساخت و تزیین پنجره ها، تزیین مساجد، کافه ها، مناره ها، مقبره ها، برای ساخت تابلوهای نفیس و فاخر انواع پاروان و لوستر ها استفاده می کنند.در واقع میتوان گفت دایره گسترده هنر مشبک کاری آنقدر وسیع است که در اکثر موارد و تزئینات ساختمان از این هنر بی بدیل می توان استفاده کرد و هیچ گاه تکراری نخواهد شد.
تاریخچه هنر مشبک کاری
قدمت این هنر دیرینه می توان به اوایل دوران غارنشینی و صحرانشینی تخمین زد. زمانی که افراد برای جلوگیری از ورود سرما یا گرما با استفاده از پوست های حیوانات چوب ها برگ درختان سنگ ها و غیره برای ورود و خروج هوا استفاده می کردند.
سپس بر روی این تمامی این قطعات سوراخ هایی را تعبیه می کردند که جهت روشنایی یا عبور و مرور هوا بود. رفته‌رفته تمامی این کارها براساس یک نظم و ترتیب خاصی انجام می‌گرفت تا بتواند شکل و ظاهر محیط را مرتب تر و بهتر نشان دهد.
تا اینکه رفته رفته استفاده از این سوراخ کاری های منظم و معتبر را بر روی مساجد ظروف درب ها و پنجره ها مشاهده کردیم.
در قرن ها پیش که معمولاً برای منازل از شیشه های رنگی استفاده میکردند، هنر مشبک کاری رواج بالایی داشت. مخصوصاً در دوره صفویه که با ذوق و قریحه هنرمندان شکل و ظاهری جدید تر به خود می گرفت.
در ایران هنر مشبک کاری را با پنجره های ارسی میشناسند. که این پنجره ها هم در همان دوران صفویه بسیار رواج پیدا کرده بود و به شدت از این هنر روی چوب ها استفاده می‌شد.
اما در حال حاضر هنر مشبک کاری را میتوان روی فلز و یا سایر ماده های دیگر مورد استفاده قرار داد.
هنر مشبک کاری روی چه قطعاتی امکان‌پذیر است
با پیشرفت مردم در سایر علوم و فنون این هنر مشبک کاری هم از این قافله عقب نمانده و هنرمندان خوش قریحه توانستند هنر مشبک کاری روی انواع و اقسام قطعات و اجزا از جمله:
چوب
فلز
سنگ
استخوان حیوانات
چرم
و پلاستیک و غیره انجام دهند.
قدیمی ترین نوع هنر مشبک
قدیمی ترین نوع هنر مشبک به چوب تعلق دارد و مشبک روی چوب چونکه اولین ماده در دسترس در دسترس افراد قرار داشته است که هنرمندان توسط اره مویی نقاط مختلف چوب را می بریدند و برگ و پرداخت کاری طرح های زیبا را بر روی چوب ها می نگاشتند.
مشبک کاری روی چوب
چوب ها در واقع قابل دسترس ترین متریالهای می باشند. که در صنعت مشبک کاری مورد استفاده قرار می گیرند. چرا که بسیار راحت تر از متریال های دیگر مانند فلزات قابلیت شکل پذیری دارند. دامنه کاربردی از مشبک کاری با چوب نیز بسیار بالا می باشد.
هنر مشبک کاری روی چرم
مشبک کاری چرم یکی از هنرهای خاص می باشد که همیشه طرفداران پر و پا قرص خود را داشته است. معمولاً چرم های مشبک کاری شده را برای تزیین لوازم و یا وسایل چرمی بیشتر مورد استفاده قرار می دهند.
مشبک کاری فلزات
در مشبک کاری فلزات می توان گفت بعد از مشبک کاری روی چوب مشبک کاری روی فلز نیز رواج بیشتری دارد. برای انجام مشبک کاری روی فلز میتوان از آلیاژهای مانند: مس ،آلیاژ برنج یا برنز استفاده کرد.
البته از فلزات دیگری هم میتوان برای مشبک کاری استفاده نمود. که قیمت مشبک کاری برای فلزات دیگر بیشتر خواهد بود و تاکنون هم بیشتر مشبک کاری روی فلزات و سازه های قدیمی همیشه بیشتر مورد استقبال قرار گرفته است.
مشبک کاری سنگ
یکی از سخت ترین نوع مشبک کاری ها می باشد. که کمتر از سایر مشبک کاری های دیگر نیز انجام می شو.د این نوع مشبک کاری قدمتی باستانی دارد. هر چند که برخی هنردوستان نیز هنوز این مشبک کاری را زنده نگاه داشته اند.
ابزار و وسایل مشبک کاری
کمانه
اره مویی چوب بری
اره مویی فلزی
تخته 3لایی
مته دستی
و مته برقی
سمباده شماره ۲
چسب چوب رقیق
سریش
چسب کاغذی
میز کار
انواع مشبک کاری از نظر ساختار
مشبک کاری کامل
مشبک کاری منفصل
مراحل انجام مشبک کاری
فرایند انجام هنر و مشبک کاری فرآیندی حساس و بسیار دقیق می باشد. که هنرمند باید تمامی مراحل را بدون هر گونه چربی کم و کاست و با دقت و ظرافت بالا انجام دهد.
در اینجا به تمامی مراحل مشبک کاری اشاره خواهد شد. طراحی مشبک کاری، موزاییک ،درودگری، رنگ کاری بر روی چوبی، طراحی و خطاطی، کاربرد هنر مشبک کاری
گام اول طراحی
در طراحی برای انجام هنر مشبک کاری باید ابتدا در طرح اولیه یا همان موضوع و ایده مشخص شود تا در روی صفحه ای که قرار است کار را روی آن منتقل کنیم ایجاد شود.
گام دوم معرق کاری و موزاییک
در این مرحله توسط چوب ها، استخوان صدف، سایر قطعات یکسری از طرح‌های خاص و زیبا را به صورت نقوش مینیاتوری یا هندسی ایجاد می کنیم.
گام سوم درودگری
در این مرحله هنر مشبک کار مشخص میشود. چرا که باید در این مرحله با اره بتوانند تمامی اجزا و طرح ها را به خوبی ایفا کند. و این جا ذوق و سلیقه هنرمند به اجرا گذاشته می شود.
گام چهارم رنگ کاری و رویه کوبی
رنگ کاری، رویه کوبی، زیرسازی و غیره
تمامی این موارد برای افزایش زیبایی مشبک کاری و در امان ماندن از کلیه عوامل محیطی مورد استفاده قرار می گیرد..
گام پنجم طراحی و خطاطی
باز هم در این مرحله ذوق و هنر اساتید ظریف کاری کار می‌تواند پیدا شود. انواع طراحی و خطاطی ها می تواند به عنوان تزیینات کار مورد استفاده قرار بگیرد.
گام ششم نحوه اجرا
برای این منظور ابتدا طرح را روی قطعه مربوطه میچسبانند یا به وسیله کاربن کپی می‌کنند. سپس پس بعد از بررسی بخش های مختلف کار شروع به سوراخ کردن فلزی چوب با متن می کند.
در مرحله بعد با اره مویی نقاط و خطوط اضافی را برش داده طرح اصلی به صورت مشبک در می آیند. در مرحله بعدی باید اقدام به زدودن اضافی های کار کرد.
و سپس در مرحله آخر به وسیله کاغذ سمباده نرم شروع به پرداختن سطح کار و نرم کردن سطح کار و جلا بخشیدن به آن نمود. برای صیقلی کردن سطح کار معمولاً از سیلر و کیلر استفاده می‌کنند.
درباره صنایع دستی نورمهرصنایع دستی نورمهر مجموعه ای است که دارای ۷۰ سال سابقه درخشان در تولید محصولات صنایع دستی میباشد. از ابتدای دهه ی ۴۰ با تغییر رویه خود شروع به تولید محصولات صنایع دستی مس و برنج کرد. و با توجه به تقاضای مشتریان و هنر هنرمندان اصفهان از ابتدای دهه ی ۶۰ به فعالیت در حوزه تولید قاب و خاتم نمود. از سال ۱۳۹۰ تولید انبوه محصولات فیروزه کوبی در کنار محصولات خاتم کاری و تابلو قلمزنی و الماس تراش و تشعیر خود را به خود کفایی در عرصه هنر محصولات صنایع دستی اصفهان رساند . صنایع دستی نورمهر از ابتدای فعالیت خود تا کنون در میدان نقش جهان اصفهان مشغول به فعالیت می باشد .
|