مس و خاتم
آشنایی با مس و خاتم (copper and inlay) آشنایی عمیق استعداد های نهفته درون هنرمند است. در واقع آشنایی با مس و خاتم را میتوان یکی از هنرهای گلچین صنایع دستی اصفهان محسوب کرد.
هنرهای تجسمی تزیینی فاخر و ارزشمند و بی تکرار که برگرفته از ذوق و سلیقه هنری هنرمندان است، برای اینکه بتوانیم به طور کافی و دقیق آشنایی با مس و خاتم داشته باشیم به تفکیک این دو هنر از صنایع دستی ایران زمین می پردازیم.
دو هنری که هرکدام با تلفیق یکدیگر و همچنین با تلفیق با صنایع دستی دیگر می تواند سبکی مدرن در صنایع دستی ایجاد کند.
ضمن اینکه ویژگی ها و زیبایی های آن نیز دو چندان خواهد شد.
پیشینه هنر مس و خاتم
هنر مس و خاتم برخلاف پیشینه مس و تاریخچه خاتم کاری قدمت طولانی ندارد. اما در همین مدت زمان کوتاه توانسته است با استقبال بی سابقه ای از سوی مردم روبرو شود. درصد زیادی از این استقبال به میزان هنر دست هنرمندان ایرانی بر می گردد.
برای اینکه بتوانیم بهتر با این هنر تلفیقی آشنا شویم در ابتدا به تفکیک این دو هنر از یکدیگر می پردازیم و سپس به کاربردهای آن اشاره می کنیم.
تاریخچه هنر مسگری
تاریخچه هنر مسگری را می توان به حدود پنج هزار سال پیش تخمین زد.
برخی بر این باورند که ایرانیان اولین افرادی بودند که توانستند این فلز را کشف کنند. و غالباً از فلز مس برای ساخت ظروف و قطعات مختلف استفاده می کردند.
از جمله اولین شهری که قدمت بالایی را توانسته در زمینه هنر مسگری به خود اختصاص دهد کاشان بوده است.
البته اصفهان، زنجان، کرمان و شیراز نیز در این زمینه فعالیت های گسترده ای داشته اند.
تاریخچه هنر خاتم کاری
همان طور که گفته شد هنر مس و خاتم قدمت بسیار کوتاه تری نسبت به تاریخچه هنر خاتم کاری دارد.
این هنر دارای قدمتی هزار ساله میباشد که در ابتدا توسط استادان خاتم شیرازی کشف و رایج شد.
هنر خاتم کاری را میتوان از جمله هنرهای بسیار خاص با توانایی قدرتمند در ترکیب با سایر هنرهای دیگر از جمله هنر مس و خاتم دانست.
از آنجایی که آشنایی با مس و خاتم می تواند دایره وسیعی از کاربرد هنر ها را شکوفا کند، ما به معرفی و طرز استفاده از این دو متریال خواهیم پرداخت.
هنر مس و خاتم چیست؟
آشنایی با هنر مس و خاتم به صورت ساخت ظروف با تکنیک های خاص در چهار مرحله عملیات خم کاری، نقاشی، ساب و پلی استر شروع میشود.
در ابتدا برای اینکه ظرف ها را به شکل دلخواه در بیاورید توسط دستگاه‌های خاصی مورد عملیات خمکاری قرار می گیرد. مانند گلدان ها، شیرینی خوری، شکلات خوری، قندان، گز خوری و سایر موارد دیگر.
بعد از اینکه ظرف مسی طراحی و ساخت آن به پایان رسید، نوبت عملیات خاتم کاری روی قطعه می باشد.
این کار را استادکار ماهر با ظرافت و دقت بالای خود انجام می‌دهد.
عملیات خاتم کاری که به پایان برسد استاد کار برای اینکه سطح کار را از چربی و مواد اضافی پاک شود و بتواند برق و جلا داشته باشد، باید آن را ساب بزند.
سپس برای این که فضاهای طراحی شده رنگ ثابتی داشته باشند، یک لایه پلی استری روی آن را می‌پوشانند. این کار باعث می شود تا بعداً بتوانید این ظروف را به راحتی مورد شستشو قرار دهید.
آشنایی با هنر خاتم سازی
یکی از هنرهای ایرانی می باشد که در آن اشکال هنری با تزیین سطح اشیای چوبی با قطعات چوب استخوان، فلز با نقوش پیچیده با برش دقیق ساخته می شوند.
شاید ارایش ترین طرح هایی که در ساخت خاتم استفاده می شود از ریزترین مثلث ها باشند.
اینها ابتدا در قرن هفدهم دیده شده‌اند.
هنرمندان از این تکنیکی هنری روی فلز ها از جمله فلز مس، درها، قاب آینه ها، پنجره ها، جعبه ها، خودکارها، قلمدان ها، مقبره و فانوس ها استفاده می کنند.
بهترین مواد برای ساخت هنر خاتم
بهترین مواد برای ساخت هنر خاتم و ماندگاری آن بر روی ظرف مسی استفاده از متریالهای سرو، فوفل، آبنوس، چوب ساج، چوب درخت گردو، پرتقال، پسته، عناب میباشد.
در این بین فلزاتی از جمله مس، برنج و طلا، نقره نیز در آنها به کار می رود. استخوان هایی که برای خاتم استفاده میشود، استخوان شتر و گاو است. در هنر مدرن خاتم از این مساله نیز استفاده می شود.
چند نکته مهم که در ساخت خاتم باید به آنها توجه کنید
هنر خاتم زیبایی خود را از اشکال هندسی که به دقت ساخته شده می گیرد.
خاتم باید از هر جهت متقارن باشد. میزان کاری که برای ساخت خاتم انجام می شود بسیار مهم است.
مثلث های بیشتری که استفاده می کنید، در نتیجه آثار با ارزش تری خلق می کنید.
هر چه از مثلث های کوچک تر استفاده کنید، خاتم ارزش بیشتری دارد. ضمن این که باید مطمئن شوید که تمام قسمتها همسطح و یکنواخت هستند.
فرق بین مس و خاتم و خاتم کاری
در خاتم کاری تمامی فضا از قطعات ریز خاتم کاری پر میشود. ولی در هنر مس و خاتم هنرمند بر حسب سلیقه فقط قسمت هایی از سطح ظرف که طراحی شده است را خاتم کاری می کند.
آشنایی با مس و خاتم و ابزار آن
برای ساخت به دلیل ترکیب ظریف در ساخت اشکال هندسی که در آن به کار می رود باید بتوان از ابزار دقیق و مخصوصی استفاده نمود.
برای این کار از انواع چوب ها استفاده می کنند. همچنین برای اجرا نیازمند لاک، نخ، پرک، سیریش می باشند.
همچنین استفاده از قلم مو، قیچی، ظرف رنگرزی، چکش، سوهان، سنباده، پیچ گوشتی، مفتول فلزی و تمامی ابزارها جهت افزایش دقت و ظرافت استاد کار ضروری است.
فروش مس و خاتم
این سبک صنایع دستی به چند دلیل مورد استقبال قرار گرفته است. به دلیل ظرافت و و دقتی که در آن به کار برده شده و علت بعدی به خاطر سبک تلفیقی و استفاده از دو متریال مجزا توانسته به شکل هنرمندانه‌ای در کنار یکدیگر قرار بگیرد و سبکی بینظیر و زیبا را ایجاد نمایند استفاده از هنر خاتم کاری هنری که سابق تنها روی چوب پرداخته می‌شد و اکنون به کمک هنر دستان هنرمند و خوش ذوق و سلیقه توانسته به یک سبک جدید در کنار متریال های دیگر زیبایی دو چندانی را از آن خود کند قالب استفاده از هنر مس و خاتم را در تابلو ها با نقش و نگار مسی و قابهای خاتم دیده‌ایم.
درباره صنایع دستی نورمهرصنایع دستی نورمهر مجموعه ای است که دارای ۷۰ سال سابقه درخشان در تولید محصولات صنایع دستی میباشد. از ابتدای دهه ی ۴۰ با تغییر رویه خود شروع به تولید محصولات صنایع دستی مس و برنج کرد. و با توجه به تقاضای مشتریان و هنر هنرمندان اصفهان از ابتدای دهه ی ۶۰ به فعالیت در حوزه تولید قاب و خاتم نمود. از سال ۱۳۹۰ تولید انبوه محصولات فیروزه کوبی در کنار محصولات خاتم کاری و تابلو قلمزنی و الماس تراش و تشعیر خود را به خود کفایی در عرصه هنر محصولات صنایع دستی اصفهان رساند . صنایع دستی نورمهر از ابتدای فعالیت خود تا کنون در میدان نقش جهان اصفهان مشغول به فعالیت می باشد .
|