هنر سفالگری چیست
هنر سفالگری به هنر ساخت ظروف سفالین میگویند. در سفالگری بعد از ساخت ظرف سفالی از گل رُس توسط هنرمند، ظرف را داخل کوره میگذارند و با دمای زیاد، ظروف سفال پخته میشود.
ماهیت ظروف بعد از دمای کوره تغییر کرده و سخت و محکم میشوند.
هرچه ذرات خاک ریزتر و متراکم تر باشند، سفال تولید شده باارزش تر و مرغوب تر میباشد. بشقاب، فنجان، ظروف تزئینی، کوزه ها و … وسایل و ظروفی هستند که با سفال ساخته میشوند.
در گذشته ظرف های متفاوتی مانند کوزه، پیاله و امروزه گلدان و ظروف تزئینی را با سفال میسازند. سفالگری بدلیل فراوانی، ارزانی، استحکام بالا و در عین حال زیبا بودنش، طرفداران بسیاری دارد.
البته به این نکته توجه داشته باشید استحکام و ماندگاری سفال به روش درست کردنش و پخت آن هم بستگی دارد.
سفال در لغت نامه دهخدا این گونه معنی شده است: “سفال به گیلکی «سوفال» معروف است که ریزه ی کوزه سبوی شکسته باشد. (برهان). گلی و خزف. (غیاث). اسم فارسی خزف است. (تحفه ی حکیم مومن). گل پخته. (الفاظ الادویه). و بام خانه هاشان [خانه های طبرستان] همه سفال سرخ است. (حدودالعالم).”
تاریخچه هنر سفالگری
هنر سفالگری یکی از دیرینه ترین هنرها به شمار میرود. اولین بار فکر ساخت ظروف سفالی زمان به ذهن بشر رسید که راهی برای فاسد نشدن غذای خود بود.
آن زمان انسان ها در دشت ها زندگی میکردند و به خاصیت شکل گیری و چسبندگی گل رُس پی بردند. و به این ترتیب اولین ظروف سفالی را ساختند.
اولین نمونه ظروف سفالی به 8 هزار سال قبل از میلاد مسیح میرسد که با دست و در کنار آتش ساخته شده است.
برخی محققین معتقدند اولین چرخ های سفالی مربوط به قرن 4 قبل از میلاد مسیح میباشد. پس از آن هنر سفالگری رونق یافت و از رنگ های متنوعی در لعاب ظرف های سفالین بکار گرفته شد.
باستان شناسان از طریق سفالهای کشف شده با شرایط اجتماعی و اقتصادی یک منطقه آشنا میشوندو میتوانند درباره زندگی، دین و روابط اجتماعی جامعه گذشته اظهارنظر کنند.
با گذشت زمان، هنرمندان طرح های گل و بوته روی سفال ها میکشیدند و با رنگهای متفاوتی به آنها جلوه زیباتری میبخشیدند.
سفالگری در ایران بیش از 10 هزار سال قدمت دارد. که قدیمی ترین کوره پخت و چرخ سفال در شوش بوده است.
هنر سفالگری مانند هنرهای دیگری مثل خاتم کاری، قلمزنی، فیروزه کوبی و … در زمان قاجار نادیده گرفته شد ولی بعد از آن زمان توسط هنرمندان مجدد احیا شده و یکی از برجسته ترین و شاخص ترین هنرهای دستی به شمار میرفت.
روش های ساخت سفال
روش فشاری، ورقه ای، لوله ای: در این روشها، به کمک دست سفال ساخته میشود از چرخ سفال استفاده نمیشود. و شکل دهی ظروف سفالی توسط دست انجام میشود.
چرخکاری: از چرخ سفال برای شکل دادن و فرم دهی به سفال استفاده میشود.
دوغابی: در این روش که جهت تهیه سرامیک کاربرد دارد، دوغاب تهیه میشود و در قالب هایی که از جنس گچ هستند ریخته میشود.
بعد از ساخت سفال و سرامیک آن را در کوره با حرارت 950 تا 1000 درجه سانتیگراد می پزند. سفال بدست امده را بیسکوئیت می گویند که برای مراحل لعاب کاری و تزئین استفاده میشود.
ابزار ساخت سفال
ابزاری که برای ساخت سفالگری مورد نیاز است عبارتنداز:
حوله:
هر زمانی که گِل به دست می چسبد و مزاحم کار میشود یک حوله پنبه ای نیاز است که جذب بالایی داشته باشید. میتوانید دست خود را پاک کرده و به کار سفالگری خود ادامه دهید.
چرم یا پوست بز و گوسفند:
چرم یا پوست بز یا گوسفند ابزاری عالی جهت فشرده سازی لبه بالای ظرف میباشد. قبل از هربار استفاده چرم مورد نظر را مرطوب کنید و بعد از استفاده نیز به خوبی آنرا بشوئید.
سوزن سفالگری:
سوزن بلندی است که دسته آن چوبی یا پلاستیکی است. برای برش دادن گِل و یا ایجاد نقش و خطوط روی سفال استفاده میشود.
سیم قطع کننده:
معمول ترین سیمی میباشدکه انتهای دو سر خود یک تکه چوب بعنوان دسته دارد. از سیم ماهیگیری نیز میتوان استفاده کرد. از این سیم برای بریدن گِل و تبدیل گِل به قطعات کوچکتر استفاده میشود. و همینطور برای جدا گردن ظروف سفالی از چرخ نیز میتوان از این سیم استفاده کرد.
چاقوی سفالگری:
چاقویی است که تیغه نازکی دارد و در دو نوع سخت و نرم موجود میباشد. نوع سخت این چاقو انعطاف پذیری ندارد ولی نوع نرم آن بسیار حالت پذیر میباشد. از این چاقو جهت تزئین و آرایش ظروف سفالی استفاده میکنند.
مشته:
از مشته برای صاف کردن گِل و شکل دادن به ظروف استفاده میکنند. انواع متفاوتی دارد ولی رایج ترین آن از جنس چوب یا لاستیک ساخته میشود و به شکل نیم دایره و یا مثلث با گوشه های گرد است.
ابزار حلقه، سیم و تراش:
در هنر سفالگری با دست برای ایجاد نقش و نگار و طرح روی ظرف از این ابزار استفاده میشود. برای کار با چرخ سفالگری استفاده از این ابزار توصیه نمیشود چرا که بسیار شکننده هستند و مقاومت ندارند.
ابزارآلات چوبی سفالگری:
یکی دیگر از ابزارهایی است که جهت تزئین ظروف سفالین استفاده میشود. این ابزارها کاردک هستند که در هر نوع سفالگری کاربرد دارند.
اسفنج:
از اسفنج برای جذب آب اضافی کار بسیار استفاده میشود و یکی از مفیدترین ابزارهای سفالگری میباشد.
قلمو:
از قلمو جهت چکاندن آب روی مناطق مختلف ظرف مورد نظر و همچنین بعد از خشک شدن ظرف برای رنگ آمیزی میتوان استفاده کرد.
کاسه و آب:
جزو ابزار و لوازم ضروری در این هنر میباشد. چرا که هنگام کار با گِل، گِل مدام به دست هنرمند میچسبد و میتوان با تر نمودن دست گل را از دست جدا کرد.
اندازه گیر:
همانطور که از اسم این وسیله مشخص است برای اندازه گیری ظرف مورد نظر مورد استفاده قرار میگیرد.
جعبه:
ابزار و لوازم سفالگری معمولا کوچک هستند و برای نظم دهی و جلوگیری از گم شدن احتمالی ابزار، سفالگران یک جعبه تهیه میکنند. البته دقت داشته باشید جعبه مقوایی کاربرد چندانی ندارد چرا که احتمال ریختن آب گِل به جعبه شما آسیب میزند. بهتر است از جعبه های فلزی، چوبی و یا پلاستیکی استفاده کنید.
انواع متفاوت گِل رُس
کائولن یا کائولین: این خاک به رنگ سفید است و برای ساخت ظروف چینی از آن استفاده میشود.
رس بال یا بال کلی: تنوع رنگ ان از زرد کمرنگ تا مشکی وجود دارد. از این خاک برای ساخت ظروف چینی و سرامیک استفاده میکنند.
خاک نسوز: ظروف سفالی ساخته شده با خاک نسوز در برابر دما و حرارت زیاد، مقاوم است و نمی شکند.
رس خشت: رایج ترین نوع رُس میباشد و کاربرد بسیاری دارد. از این خاک برای ساخت ظروف عادی و ارزان قیمت استفاده میکنند.
ویژگی ها و مزیت های هنر سفالگری
هنر سفالگری مزیت های بسیاری برای شما به همراه دارد که برخی موارد آن را برای شما ذکر میکنیم:
- گِل رُس باعث ایجاد روحیه لطیف در شما میشود.
- دست زدن به گِل رُس بسیار برای پوست شما مفید است و حس بهترین به شما میدهد.
- یک راهکار عالی جهت پرورش خلاقیت و استعداد شما به شمار میرود.
- این هنر ورزشی بسیار مناسب برای ذهن و بدن میباشد.
- ساخت اشکال و ظروف متفاوت، اوقات خوشی را برای شما بوجود می آورد.
- سفالگری یکی از بهترین روش ها جهت کاهی استرس و اضطراب میباشد.
- خلق آثار هنری باعث افزایش اعتماد بنفس شما میشود و باور توانایی های فردی را در شما افزایش میدهد.
- یکی از فعالیت های بسیار ارزشمند جهت رسیدن به آرامش روحی و روانی و کاهش درد و بیماری به شمار میرود.
درباره صنایع دستی نورمهرصنایع دستی نورمهر مجموعه ای است که دارای ۷۰ سال سابقه درخشان در تولید محصولات صنایع دستی میباشد. از ابتدای دهه ی ۴۰ با تغییر رویه خود شروع به تولید محصولات صنایع دستی مس و برنج کرد. و با توجه به تقاضای مشتریان و هنر هنرمندان اصفهان از ابتدای دهه ی ۶۰ به فعالیت در حوزه تولید قاب و خاتم نمود. از سال ۱۳۹۰ تولید انبوه محصولات فیروزه کوبی در کنار محصولات خاتم کاری و تابلو قلمزنی و الماس تراش و تشعیر خود را به خود کفایی در عرصه هنر محصولات صنایع دستی اصفهان رساند . صنایع دستی نورمهر از ابتدای فعالیت خود تا کنون در میدان نقش جهان اصفهان مشغول به فعالیت می باشد .
|