هنر سرمه دوزی
هنر سرمه دوزی (art of kohl embroidery) یا هنر رو دوزی هنری تزیینی و اصیل می باشد، که جزء هنرهای فاخر صنایع دستی ایران و صنایع دستی اصفهان است.
هنری گرانبها و ارزشمند که هنوز بعد از سالیان سال که از قدمت آن گذشته است، همچنان پرطرفدار و با استقبال ویژه‌ای روبه‌روست. گویی اصالتی نهفته در تار و پود این پارچه ها وجود دارد.
این هنر با قدمتی ۳۰۰۰ ساله در طول ادوار مختلف سیر تکاملی خود را پشت سرگذاشته است تا امروزه با سبک و سیاقی جدیدتر و مدرن تر به دست ما برسد.
و ما نیز باید مانند پیشینیان به حفظ آن اهمیت دهیم و ارزش‌های آن را همچنان حفظ و نگهداری کنیم.
این هنر با هنر دست هنرمندان سرزمینمان عجین شده و سبک هایی فاخر و بی‌بدیل ایجاد کرده که زبانزد عام و خاص شده. و به زبان خود به سایر کشورهای دیگر نیز معرفی شده است.
هنر سرمه دوزی چیست
سرمه دوزی از جمله هنرهای سنتی تزیینی میباشد که غالباً بر روی پارچه های مخمل و کتان و ترمه و ساتن و ماهوت و ابریشم و اطلسی و… میتوان کارکرد.
هنرمندان خوش ذوق برای تزیینات این پارچه ها از تکنیکهای زغرق دوزی، مکرومه و گلابتون بهره می‌برند.
در این سبک از دوخت و دوزهایی با متریال طلا و نقره استفاده می شود.
استفاده از این نخها به مرور زمان به دلیل افزایش قیمت و هزینه‌های بالایی که داشتند جای خود را به نخ های بدل دادند.
تاریخچه هنر سرمه دوزی
شکل گیری اولیه و پایه این سبک از هنر را در دوران هخامنشی میتوان جستجو کرد. چرا که در ابتدا آنچنان مورد استقبال چندانی واقع نشد.
تا اینکه در دوران ساسانیان استفاده از این سبک پارچه ها را با نقوش گل و بوته بر روی پارچه های زینتی جهیزیه عروس ها و یا لباس‌های فاخر پادشاهان دیده می‌شد.
تا این که آهسته آهسته در دوران صفویان به نقطه اوج استفاده از این متریال رسید.
به جرأت میتوان گفت دوران صفویه را دوران اوج‌گیری کلی هنرها می توان دانست. زیرا شاه‌عباس طبق اسناد و سوابقی که از او دیده می شود ذوق هنری فرهیخته‌ای را داشته که با پیش زمینه های قوی حمایت می شده است.
از جمله حمایت شاه عباس در زمینه هنر را می توان در کلیه صنایع دستی از جمله سنگاب ها، ظروف فیروزه، هنر سرمه دوزی و سایر هنرهای دیگر اشاره کرد.
استفاده از این طراحی ها و سبک های مختلف این هنر رو دوزی در جای‌جای ایران به شکل‌ها و تنوع مختلفی دیده شده است. از جمله به سبکهای تزیینی هنر سرمه دوزی سبک آینه دوزی به خط کوفی، نقوش گل و بوته، نقوش اسلیمی، نقوش محرابی، نقوش شاه عباسی و نقوش برگی و سایر طرح های دیگر دیده می شود.
تمامی این سبکها نشأت گرفته از مذاهب، آداب، آیین و سنن قسمت های مختلف از جای جای ایران است که روی طراحی ها تاثیر گذار بوده است.
سرمه دوزی در دوران تیموریان
در دوره‌های تیموریان از سبک های زری دوزی، پولک دوزی، ملیله دوزی، برای این هنر اضافه می‌کردند.
این سبک از هنر سرمه دوزی در دوران تیموریان و ایلخانان به طور مشترک استفاده می شد.
سبک سرمه‌دوزی چینی
این سبکها به همان سرعتی که ابداع شد به همان سرعت منسوخ شد. سبکی با طرح های هندسی و لچک ترنجی که اکثراً برای تزیین پرده ها و لباسها در نظر گرفته می شد.
سرمه دوزی در دوران قاجار
افول هنر سرمه دوزی را در دوران قاجار می توان اشاره کرد. چراکه این هنر ناخواسته در ارتباط با مسائل سیاسی و اقتصادی قرار گرفت و با ناملایمات زیادی در این دوره روبه‌رو شد.
طراحی سبکهای سرمه دوزی
سبک بته جقه، سبک گل بادامی، سبک سروی، انواع خطوط و کلمات، سبک خطوط طغرایی، سبک گلزار، سبک اسلیمی و ختایی، سبک نقوش حیوانات و انسانها و پرندگان، سبک خوشه انگوری، سبک ترنجی، سبک کتیبه‌ای.
رواج هنر سرمه دوزی در ایران
به جرأت می توان گفت اکثر شهرهای بزرگ ایران توانستند این هنر بسیار زیبا و چشم نواز را همچنان بعد از این پیشینه با کمال قدرت و با ظرافت تمام همچنان پشتیبانی کنند. از جمله این شهرها می توان به هنرمندان اصفهانی، تهرانی، یزدی و کاشانی اشاره داشت.
هنر سرمه دوزی را با چه دوخت هایی میتوان ترکیب کرد
این سبک از هنر را میتوان با پیله دوزی، گلابتون دوزی، شرفه دوزی، شمسه دوزی، منجوق و پولک دوزی، مروارید دوزی، مرصع دوزی، سنگ دوزی، صدف دوزی و کلیه سنگ های زینتی ترکیب کرد و ساختاری زیبا و شاخص را ایجاد نمود.
سایز انواع سرمه
سرمه دوزی ها دارای انواع سایزهای مختلف می باشند.
رنگ های هنر سرمه دوزی
طلایی
زرد
زیرخاکی
نقره ای و…
انواع دوخت سرمه دوزی
دوخت هلالی
زنجیره ای
دور دوزی
برگ
گلدوزی
مارپیچ
ساتن
مورب
بست دوزی
ساقه دوزی
دوخت دندان موشی
دوخت زیگزاگ
چرا باید نخ سرمه را به موم آغشته کرد
اغلب نخهای سرمه را با موم آغشته می کنند تا در برابر پوسیدگی ناشی از زمان و آسیب حشرات موذی از جمله بیدها در امان بماند.
نکته
در سرمه دوزی به دلیل استفاده از کلیه متریال های گرانقیمت از جمله پارچه، نخ، سنگ های گران قیمت و… باید تلفیقی از هنر و هنرمند و استاد کار همگام با دقت و ظرافت و خلاقیت عجین شود تا بتواند یک اثر هنری نفیس و بی نظیر اجرا شود. هنری که توانسته از دیرباز تاکنون ذهن و روح و خلق آدمی را تحت تاثیر قرار دهد.
کاربرد سرمه دوزی
دامنه کاربردی این هنر اصیل و زیبا را میتوان در مکانهای زیادی مشاهده کرد.
از جمله رومیزی، روتختی، تابلوها، تزیینات، یقه لباس ها، سر آستین، حاشیه های لباس، روسری، سفره قند ها، سجاده، پرده ها، جهیزیه عروس، کوسن ها و…
انواع سرمه دوزی
سرمه مات
ساده
الماسی سان شاین
بلرسانت
طلایی و نقره ای
باریک
ضخیم
فرانسوی
رنگی
طرح دار
دیسکو پیچی
دیسکو
سیلور
صاف
سرمه دوزی رنگی
هنر سرمه دوزی رنگی از جمله هنرهای زیبا و پر فروش می باشد. که حاصل مدرن ترین دوره های استاد کاران هنرمند میباشد.
سرمه های رنگی تنوع بالایی از رنگ ها را در بازار دارند. از جمله این رنگها به موارد زیر می توان اشاره داشت.
رنگ های آبی، سورمه ای، ارغوانی، قرمز، زرد، طلایی، مسی، نقره ای و…
در این بین پرفروش ترین رنگ های سرمه دوزی به رنگ های طلایی، نقره‌ای و مسی تعلق دارد.
لوازم مورد نیاز سرمه دوزی
قیچی خیاطی
سوزن ته گرد
سوزن خیاطی
قرقره
پرز کوتاه سفید پولیش
پولیش پرز کوتاه طلایی
سوزن شماره های مختلف
صابون خیاطی پارچه زیر ساخت نخ
کارگاه نگهدارنده
قلم نقش اندازی
لایه چسب
انواع سرمه
سرمه لوله ای
همانطور که از اسمش پیداست لوله ای شکل می باشند که ناشی از فشردگی به صورت یک لوله به هم تابیده شده می باشد و حالت ارتجاعی بالایی نیز دارد.
سرمه الماسی
به سرمه های مربع و مکعب شکل تابیده شده سرمه الماسی گفته می شود.
قیمت سرمه دوزی
فی الواقع برای هنر هیچگاه نمی‌توان قیمت خاصی در نظر گرفت. اما از آنجایی که این هنر توانسته راهی برای کسب درآمد حانواده ها در سراسر کشور باشد قیمت هنر سرمه دوزی را برحسب به معیارهای مختلفی در نظر می‌گیرند.
از جمله نوع پارچه، ترمه، مخمل، جیر، ساتن و… می تواند تغییر داشته باشد.
از جمله عواملی که روی قیمت سرمه دوزی ها موثر است می توان به موارد زیر اشاره داشت.
پارچه
رنگ سرمه
مدل نخ مصرفی
کاربرد
نقش و نگار کار شده
تزیینات و سنگ های به کار رفته
ابعاد و…
می تواند متفاوت باشد.
درباره صنایع دستی نورمهرصنایع دستی نورمهر مجموعه ای است که دارای ۷۰ سال سابقه درخشان در تولید محصولات صنایع دستی میباشد. از ابتدای دهه ی ۴۰ با تغییر رویه خود شروع به تولید محصولات صنایع دستی مس و برنج کرد. و با توجه به تقاضای مشتریان و هنر هنرمندان اصفهان از ابتدای دهه ی ۶۰ به فعالیت در حوزه تولید قاب و خاتم نمود. از سال ۱۳۹۰ تولید انبوه محصولات فیروزه کوبی در کنار محصولات خاتم کاری و تابلو قلمزنی و الماس تراش و تشعیر خود را به خود کفایی در عرصه هنر محصولات صنایع دستی اصفهان رساند . صنایع دستی نورمهر از ابتدای فعالیت خود تا کنون در میدان نقش جهان اصفهان مشغول به فعالیت می باشد .
|